Artykuł
Sprawność ruchowa kluczem do sukcesu – rozwijanie dużej i małej motoryki
Pisanie i czytanie to dla dziecka dwie najważniejsze a zarazem najtrudniejsze do opanowania umiejętności, które zdobywa już od początku swojej edukacyjnej drogi.
Każdy z Nas pamięta ze szkoły naukę alfabetu, wielogodzinne kreślenie szlaczków, pisanie liter w liniaturze, składanie liter w słowa a następnie słów w zdania. Wiele godzin pracy dzieci, nauczycieli i rodziców, które wprawdzie doprowadziły do osiągnięcia zamierzonego celu, ale czy pozostawiły w Nas pozytywne, pełne entuzjazmu wspomnienia? Każdy z nas może odpowiedzieć sobie w duchu na to pytanie.
W tym cyklu artykułów postaram się odczarować negatywne wspomnienia o nauce czytania i pisania. W kilku krokach opiszę, jak w naszym przedszkolu w sposób atrakcyjny, kreatywny a przede wszystkim w duchu pedagogiki Marii Montessori rozwijamy miłość dzieci do języka oraz jak Rodzice w domowych warunkach mogą wspierać dzieci w tym kierunku. Zapraszam!
Motoryka to jedna z czterech głównych sfer rozwoju dziecka, którą należy rozwijać od pierwszych chwil jego życia. Ma ona niezwykle istotny wpływ na późniejszą sprawność fizyczną dziecka, a w kontekście kształtowania umiejętności pisania i czytania jest niezbędna.
Motoryka duża to nadrzędny etap rozwoju ruchowego, obejmuje wszelkie ruchy, które angażują całe ciało lub jego większą część. To wszystko, co jest związane z ogólnym poruszaniem się, a zatem: czworakowanie, chodzenie, skakanie, bieganie, pływanie itp.
W jaki sposób wspieramy rozwój dużej motoryki w przedszkolu oraz jakie zabawy i aktywności mogą wykonywać dzieci w domu? Oto kilka przykładów:
Wszystkie te aktywności nie tylko sprzyjają harmonijnemu rozwojowi ruchowemu dziecka, ale również doskonale rozwijają układ nerwowy młodego człowieka. Co więcej od prawidłowego rozwoju dużej motoryki uzależnione są umiejętności dziecka w zakresie motoryki małej, która bezpośrednio wiąże się z nauką pisania oraz wykonywaniem codziennych życiowych czynności.
Motoryka mała obejmuje wszystkie czynności wykonywane dłońmi lub samymi palcami. Są to ruchy o znacznie mniejszym zakresie niż miało to miejsce w przypadku motoryki dużej. Wymaga ona o wiele więcej skupienia oraz koncentracji uwagi. Składają się na nią takie czynności jak: trzymanie, jedzenie palcami/sztućcami, rysowanie, malowanie, zapinanie guzików, rzeźbienie, wycinanie, pisanie itd.
Maria Montessori uważała, że:
„Prawdziwymi „cechami ruchowymi” powiązanymi z inteligencją są mowa oraz ruch dłoni wykonującej pracę pod dyktando inteligencji”, (…) „Ręka jest delikatnym organem o skomplikowanej budowie, który pozwala inteligencji nie tylko objawiać się, lecz także wchodzić w specjalne relacje ze środowiskiem”.
Maria Montessori, Odkrycie dziecka
Zatem aby dziecko mogło poznać świat, stać się samodzielne i niezależne musi gromadzić doświadczenia, musi mieć możliwość swobodnego ruchu w przestrzeni, która go otacza.
„Otoczenie jest podstawą, musi ono ułatwiać rozwój przez ograniczanie przeszkód do minimum”.
Maria Montessori, Odkrycie dziecka
Z tego powodu Montessori tak ogromną wagę przywiązywała do uporządkowanego otoczenia, które wspiera naturalny rozwój oraz samodzielność dziecka. Ale jak uporządkowane otoczenie przekłada się na rozwój motoryki małej?
W salach Montessori wszystkie materiały znajdują się na wysokości oczu dzieci, przedszkolaki mają do nich swobodny dostęp, każdy materiał ma swoje określone miejsce, dzięki czemu wiadomo, gdzie szukać interesującej nas rzeczy następnym razem, materiały są dostosowane wielkością i ciężarem do ciała dziecka, co zachęca maluchy do ich poznawania. Dziecko przebywając w takim otoczeniu czuje się bezpiecznie, zdobywa samodzielność i niezależność. Pomoce Montessori wspierające motorykę małą znajdują miejsce w każdym dziale począwszy od Życia praktycznego aż po wychowanie kosmiczne. Najwięcej pomocy, które wspierają rozwój ręki Montessori dedykowała najmłodszym – stąd w działach życie praktyczne i sensoryka znajdziemy ich najwięcej.
W dziale życia praktycznego dzieci znajdą na półkach materiały, których bezpośrednim celem jest nauka konkretnej czynności. Natomiast pośrednio materiały te uczą: planowania i przygotowania miejsca pracy, samodzielności i niezależności, rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową, rozwijają motorykę dużą i małą a także przygotowują do pracy z materiałami z innych działów. Oto kilka przykładów:
W dziale sensoryki na półkach znajdują się materiały, które bezpośrednio doskonalą zmysły: wzroku, dotyku, smaku i węchu. Natomiast pośrednio wzbogacają słownictwo, przygotowują do pisania – ćwicząc chwyt pęsetowy i właściwy kierunek pracy (od lewej do prawej) oraz przygotowują do czytania (podczas pracy ćwiczymy szeregi, sekwencje oraz utrwalamy właściwy kierunek pracy). Przykłady:
Różowa wieża;
Brązowe schody;
Cylindry;
Kolorowe tabliczki;
Tabliczki dotykowe;
Oprócz pracy z materiałami Montessori dzieci na co dzień ćwiczą dłonie i palce wykonując takie czynności jak:
Najlepszym i najprostszym sposobem na wspieranie motoryki małej w domu jest aktywne włączanie dziecka w życie codzienne i rodzinne. Wspólne przygotowanie posiłków – obieranie przez dziecko warzyw, owoców, nakrywanie do stołu, a nawet zmywanie da mu ogromną satysfakcję i radość a dodatkowo usprawni małą motorykę. We wszystkich działaniach z dzieckiem, kierujmy się główną montessoriańską ideą: „Pozwól zrobić mi to samemu”. Zatem pozwólmy dziecku na samodzielne zakładanie spodni, sukienki, bluzy, ściągnięcie czapki czy kurtki. Te codzienne działania dziecka, pozytywnie wpłyną na sprawność jego dłoni i palców, a w przyszłości zaowocują prawidłowym chwytem pisarskim.
