Dzieci zaczynają opisywać emocje swoje oraz innych ludzi wraz z początkiem nauki mówienia. W miarę możliwości ubierają w słowa wszelkie uśmiechy, płacz czy wybuchy złości. Przypisują emocje nie tylko sobie czy innym ludziom, ale również zwierzętom czy zabawkom. Nie ulega wątpliwości, że dzieci są już od samego początku skłonne do werbalizowania procesów afektywnych.

W tym artykule skupimy się na tym, dlaczego rozmowa o emocjach z dziećmi jest tak istotna

Rozmowy z rodzicami mają kluczowy wpływ na życie emocjonalne dziecka. To przy rodzinnym stole dziecko może zrozumieć bądź nie zrozumieć przeżywanych emocji, zaakceptować je bądź nie. Częste rodzinne rozmowy mogą zachęcać dzieci do dyskusji o emocjach, zwiększyć ich rozumienie oraz umiejętność wczucia się w odmienny punkt widzenia. Rozmowy o emocjach z opiekunem dają dziecku pewność, że ich uczucia są akceptowane. Dzięki temu mogą bezpiecznie kształtować obraz swojego życia emocjonalnego.

Dzieci w wieku 2-3 lat biorą pod uwagę pragnienia i cele drugiej osoby. Rozmawiają w sposób uporządkowany właśnie o tych dwóch aspektach i zazwyczaj używają słowa „chcieć”. Za to już 4-5 letnie dzieci rozbudowują ten prosty sposób rozumienia emocji o przekonania i oczekiwania, przeważnie stosując słowa takie jak „wiedzieć” i „myśleć”.

Jak rozmawiać?

Dobrze jest poruszać nie tylko kwestię tego CO czuje dana osoba, lecz również tego, DLACZEGO to czuje. To sprawia, że dziecko przyjmuje różne punkty widzenia.
Rozmowa powinna być spójna, z wyraźnie zarysowanym związkiem przyczynowo-skutkowym. To sprawia, że dziecko może zobrazować sobie emocjonalne konsekwencje danego wydarzenia.
Warto podczas rozmowy dbać o rozbudowany styl wypowiedzi – zawierać dużo przymiotników oraz sytuować dane wydarzenie w kontekście czasowym i przestrzennym.
Ważne jest nazywanie tego, co czuje dziecko „po imieniu”, czyli znajdowanie słowa, które odzwierciedla emocję dziecka – to uczy rozpoznawania emocji i lepszego ich komunikowania (dzięki temu mogą być lepiej zrozumiani przez inne osoby).
Istotne jest też zwracanie uwagi na to, jak dziecko swoim zachowaniem wpływa na stan emocjonalny innych członków rodziny (np. uświadomienie, że jeśli będzie robiło na złość bratu to będzie mu przykro).

Rozmawianie o emocjach z odrobiną zabawy

Aby umilić sobie rozmowy na temat emocji z dzieckiem, dobrym sposobem jest sięgnięcie po gry i książki, które mogą pomóc w oswajaniu dzieci z emocjami.

Jak rozumienie emocji wpływa na relacje dzieci z rówieśnikami?

Przeprowadzono kilka badań*, według których dzieci, które potrafią najlepiej rozpoznawać wyrazy twarzy związane z emocjami okazują się być bardziej popularne wśród rówieśników. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że rozumienie emocji ułatwia subtelne zachowania w stosunku do rówieśników, np. gdy dziecko widzi po wyrazie twarzy, że kolega/koleżanka jest przygnębiony/-a to próbuje okazać wsparcie.

Koło emocji

Teoria emocji Plutchika zakłada, że istnieje osiem podstawowych emocji, które są wrodzone i ewolucyjnie zakorzenione, i z których wynikają wszystkie inne. Według Plutchika to, co przeżywamy to mieszanka tych podstawowych emocji. Czy zgadzamy się z tą teorią czy nie, warto jest zwrócić uwagę na koło emocji Plutchika – powyżej widzimy taką podstawową wersję, na której można pracować z dzieckiem. Dobrym pomysłem byłoby powieszenie takiego diagramu na lodówce i zerkanie na niego podczas rozmowy. Gdy dziecko opowiedziało nam co czuje, możemy wspólnie znaleźć pasujące określenie odczuwanej emocji.

Pamiętajmy również, że:

Nie ma czegoś takiego jak „złe emocje” – każda emocja jest potrzebna, czemuś służy i dobrze jest o niej porozmawiać, by dziecko mogło ją lepiej zrozumieć i zaakceptować.

Literatura:
Paul Harris „Zrozumieć emocje”
*Badania:
Edwards, R., Manstead, A. S., MacDonald, C.J.(1984); The relationship between children’s sociometric status and ability to recognize facial expressions of emotion. European Journal of Social Psychology, 14, 235-238.
Cassidy, J., Parke, R.D., Butkovsky,.L., Braungart, J.M. (1992); Family-peer connections: The roles of emotional expressiveness within the family and children’s understanding of emotions. Child Development, 63, 603-618.
Denham, S.A., McKinley, M., Couchoud, E.A., Holt, R. (1990); Emotional and behavioral predictors of pre-school peer ratings. Child Development, 61, 1145-1152.

Autorka

Roksana Spottek

Nauczyciel wspomagający