„Umiejętność pisania to klucz, prawdziwa tajemnica, której odkrycie pozwala podwoić bogactwo, pozwala ręce przejąć panowanie nad dynamiczną pracą, niemal nieświadomą, jaką jest język mówiony i stworzyć kolejny język będący wiernym odbiciem języka mówionego. Ile będzie w posiadaniu umysłu, tyle też znajdzie się w posiadaniu ręki”.
Maria Montessori, Okrycie dziecka, s. 104

Doszliśmy do ostatniego etapu, który poprzedza samodzielne pisanie i czytanie. Jest to moment, w którym dziecko rozumie już, że słowa składają się z dźwięków – jest więc gotowe, aby nauczyć je, że każdy dźwięk powiązany jest z określonym znakiem graficznym – literą. W tym celu Maria Montessori stworzyła fenomenalną pomoc, która bezpośrednio przygotowuje dziecko do procesu pisania – szorstkie litery.

Czym są szorstkie litery i jak z nimi pracujemy?

Szorstkie litery są wykonane z papieru ściernego i umieszczone na gładkiej powierzchni w kolorze niebieskim – spółgłoski oraz czerwonym – samogłoski. Dziecko obrysowuje kształt litery palcem – dzięki temu wzrokowo, a przede wszystkim dzięki mięśniom dłoni zapamiętuje symbol dźwięku, który już wcześniej poznało. (Aby ruch był naturalny i swobodny dla dziecka bardzo ważna jest prawidłowo rozwinięta mała motoryka, o czym pisałam w poprzedniej części).

Jak wygląda praca z szorstkimi literami?

1. Spośród wszystkich liter wybieram 3, które dziecko na pewno poznało podczas gier słownych. (My zazwyczaj wybieramy A, T, M – ponieważ w późniejszej pracy dziecko może ułożyć z nich wyrazy: mama, tata);
2. Wybieram jedną tabliczkę i kładę między mną a dzieckiem. Lewą ręka przytrzymuję tabliczkę a dwoma palcami prawej ręki (wskazującym i środkowym) powoli, zgodnie z kierunkiem pisania wodzę po literze. Na koniec wypowiadam jej nazwę i proszę, aby dziecko powtórzyło czynność. W taki sam sposób postępuję z kolejnymi literami.

1. Następnie wszystkie 3 litery kładę przed dzieckiem po czym wykonujemy po kolei wszystkie z 3 opisanych poniżej etapów:

• Wodzę i nazywam pierwszą literę – proszę o powtórzenie dziecko. To samo wykonuję z pozostałymi literami.
• Proszę, aby dziecko zaniosło literę A na stolik obok, M podało koleżance, A przyniosło z powrotem, T położyło na swoich kolanach itd.
• Następnie proszę dziecko o przeczytanie wskazanej przeze mnie litery.

Opisane powyżej ćwiczenia trwają tak długo, aż dziecko nie opanuje pracy z określonymi literami.
Na kolejny etap przechodzimy po wielu dniach, czasami tygodniach różnych ćwiczeń, które poniżej zaprezentuję. Dobrym sposobem poszerzenia pracy z literami szorstkimi jest:

• pisanie ich na tacy z piaskiem,
• układanie liter z materiału przyrodniczego;
• formowanie z drucików liter i nawlekanie na nie koralików;
• wyklejanie szablonów liter plasteliną, modeliną lub innym materiałem plastycznym.
• pisanie liter farbami na dużym brystolu,
• koszyczki z literą i zbiorem przedmiotów, zaczynających się na daną literę;
• litery i przedmioty;
• piosenki, wierszyki i rymowanki o literach;

Kiedy dziecko zna około dziesięciu liter możliwe jest wprowadzenie ruchomego alfabetu. Jest to zbiór liter alfabetu wyciętych z drewna lub plastyku, które krojem, wielkością, i kolorem odpowiadają literom z szorstkiego alfabetu. Praca z ruchomym alfabetem jest wspaniałym wstępem do procesu pisania, ponieważ daje dziecku możliwość ułożenia prostych wyrazów zarówno na czystym polu, jak i w liniaturze.

Temat kształtowania umiejętności pisania i czytania jest szeroki i niezmiernie ciekawy. Mam nadzieję, że udało mi się pokazać, jak ciekawie można rozwijać te umiejętności zarówno w przedszkolu, jak i w domu.

Jeśli interesuje Was więcej zachęcam do śledzenia naszego bloga, na którym będą publikowane artykuły dotyczące metody Montessori, jak również życia naszego przedszkola.
Zapraszam!

Autorka

Sylwia Tarkowska

Nauczyciel Montessori